dinsdag 17 maart 2015

De schans van Frieschepalen

Het dorpje waar ik al mijn hele leven woon, is blij. Vorig jaar is namelijk de ouwe schans weer in ere hersteld. Nou ja, gedeeltelijk dan. Het plaatselijk belang heeft er lang op aangedrongen om de trots van dit grensdorp weer in ere te herstellen. En het is ze gelukt! De schans van Frieschepalen staat weer in gedeeltelijke glorie langs de Groningse grens.
Frieschepalen was namelijk onderdeel van de Friese Waterlinie. Dat was een verdedigingslinie die, hoe kan het ook anders, Friesland moest beschermen tegen bijvoorbeeld gemene buurlanden die met.z'n allen tegelijk binnenvallen. zoals in 1672.
Impressie van de Zwartendijksterschans
"Huh? Een schans? Dat is toch zo'n ding waar je van af moet springen en zo?", vraagt u zich vast af. Maar nee! Een schans was een soort fort, bestaande uit... ehh.. heuvels met een gracht er om heen. Dat klinkt op zich best kneuzig, maar deze manier van fortificatie werkte behoorlijk goed. Een schans was dan wel geen onneembare vesting, maar ze gingen lang mee, vergden weinig onderhoud, waren makkelijk te verdedigen en konden snel in staat van paraatheid worden gesteld.
Reconstructie van de Sterrenschans


Vaak waren deze schansen prachtige bouwwerken die ook nog eens goed functioneerden. Jammer genoeg hebben we onze Friese waterlinie maar 2 keer in kunnen zetten; maar in beide oorlogen is hij ijzersterk gebleken. Ook in het rampjaar van 1672, toen al deze bouwsels toch al een behoorlijke leeftijd hadden bereikt, kon Bommen Berend er niet niet doorheen breken en bleven de belangrijke Friese steden veilig achter de schanswallen.

Grote kastelen en vestingsteden hebben we bijna niet in Friesland. Ons enige stukje militaire historie is dus deze waterlinie met al haar prachtige schansen. Al kan ik niet ontkennen dat prachtige vestingsteden als het Groningse Bourtange en Naarden nog veel mooier zijn. Maar als je eens goed naar luchtfoto's van die parelsteden kijkt, zal je waarschijnlijk opvallen dat ook die steden gewoon schansen zijn; maar dan groter en beter onderhouden. Want zodra een schans een hele stad kon huisvesten, was het ineens een vesting. Dat geluk mogen de Friese schansen dan wel nimmer gehad hebben, prachtig zijn ze zeker. Op dat lelijke halfbakken heuveltje bij Frieschepalen na dan; graaf dan alsjeblieft meteen dat hele ding op. Misschien kan 'ie nog eens nuttig zijn voor als het de inwoners van Marum in de bol slaat, en daarmee knap je dat hele dorp meteen grondig op. En als we die schans  dan meteen een beetje uitbreiden, word Frieschepalen misschien nog wel een echt fort. Maar zo mooi als Bourtange, de onneembare vesting waar de Münsters werden verslagen, zal het waarschijnlijk nooit worden: